بورسیه های دکترا در آلمان شامل DAAD و بنیاد الکساندر فون هومبولت است که هزینه های تحصیل و زندگی را پوشش می دهند. تحصیل دکترا در دانشگاه های دولتی آلمان رایگان است و دانشجویان باید تنها هزینه های اداری را بپردازند. مدارک مورد نیاز شامل پروپوزال تحقیقاتی، مدرک کارشناسی ارشد و مدرک زبان انگلیسی یا آلمانی است. برای اطلاعات بیشتر درباره بورسیه ها، ادامه مقاله را مطالعه کنید.
چرا باید تحصیل دکترا در آلمان را دنبال کرد؟
اگر هنوز مطمئن نیستید که دکتری آلمان را برای ادامه تحصیل انتخاب کنید یا خیر، در ادامه دلایل دیگر دانشجویان را مشاهده می‌کنید که می‌توانند در تصمیم گیری شما برای تحصیل در آلمان مفید باشند.
- چهار دانشگاه آلمانی در بین 100 دانشگاه برتر جهانی رتبه بندی شده‌اند و بسیاری دیگر در بین 200 دانشگاه برتر جهان قرار دارند.
- جامعه دانشجویی آلمان از جامعه دانشجویی بین المللی متنوع و پر رونق استقبال می‌کند. در حال حاضر بیش از 458210 دانشجوی بین المللی در این کشور مشغول تحصیل هستند.
- بیش از هزار موسسه تحقیقاتی با بودجه عمومی (دانشگاه‌ها، دانشگاه‌های علمی کاربردی، موسسات تحقیقاتی، مشاغل و ارگان‌های دولتی) وجود دارد که می‌توانید از بین آنها یکی از برای تحصیل دکترا در المان انتخاب کنید.
- سرمایه گذاری بالا در تحقیق و توسعه هم از جمله مزایای دانشگاه های آلمان است. هزینه‌های عمومی این کشور در بخش تحقیق و توسعه در سال 2023 به رکورد 112.6 میلیارد یورو رسید.
در نهایت، این کشور به خاطر اقتصاد قوی و باثباتی که دارد معروف شده است. پس از اتمام تحصیل دکترا در آلمان، فرصت‌های شغلی زیادی در بخش‌های دانشگاهی، تجاری و تحقیقاتی برای شما وجود خواهد داشت.
انواع برنامه‌های تحصیل دکترا در آلمان
برای ادامه تحصیل و اپلای دکترا آلمان دو مسیر متفاوت وجود دارد که با نام برنامه دکتری فردی و برنامه دکتری ساختاریافته شناخته می‌شوند. بهتر است قبل از مهاجرت به آلمان این مسئله را در نظر بگیرید که هر کدام مجموعه‌ای از مزایا و الزامات خاص خود را دارند.
برنامه‌های دکتری فردی (Individual PhD Programs)
اپلای برای دکترا در آلمان به صورت انفرادی رایج‌ترین گزینه بوده و آن چیزی است که مسیر دکترا «سنتی» در آلمان به ویژه در علوم انسانی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. این مسیر انعطاف پذیر است و از شما انتظار می‌رود که مسئولیت کار خودتان تا انتهای دوره تحصیل بر عهده بگیرید. شما مسئول پیدا کردن سرپرست خود (Doktorvater یا Doktormutter) و پیشنهاد موضوع تحقیق خودتان هستید.
این مسیر برنامه درسی ثابتی ندارند، بنابراین شما آزادی زیادی برای طراحی جدول زمانی تحقیقات خود و انتخاب رشته مورد علاقه خود خواهید داشت. برای موفقیت در این مسیر، پس از اخذ ویزای تحصیلی آلمان حتما به نظم و انضباط زیادی نیاز دارید. ضمن اینکه باید به طور فعال شبکه سازی کنید تا مسیر پیش رو همراه شود.
برنامه‌های دکتری ساختاریافته (Structured PhD Programs)
برنامه‌های دکتری ساختاریافته برای افرادی مناسب هستند که می‌خواهند مسیر روشنی برای دریافت این مدرک داشته باشند. اگرچه این مسیر در آلمان چندان رایج نیست؛ اما معمولا سه تا پنج سال طول می‌کشد تا یک مسیر ساختاریافته دکتری را تکمیل کنید. در این مسیر می‌توانید از فاند دکتری آلمان هم بهره ببرید. خوب است بدانید دلیل نام‌گذاری این دوره با عنوان ساختار یافته به این مسئله ربط دارد که دوره شامل یک برنامه درسی و پیشنهاد تحقیق است که باید با یک پروژه موجود، در یک جدول زمانی معین برای کار درسی و تحقیق پیش برود. در اصل، داوطلبان تحصیل دکترا در آلمان تحت نظارت یک مشاور کار می‌کنند و با همتایان رشته‌های مختلف همکاری خواهند داشت تا بهترین نتایج ممکن را به دست آورند.
شرایط پذیرش دکترا در آلمان
تحصیل در مقطع دکتری در آلمان با شرایط خاصی وابسته است. چنانچه برای برآورده کردن این شرایط نیاز به کمک دارید، مشاوران موسسه مهاجرتی هما در کنار شما هستند. به یاد داشته باشید شرایط پذیرش دکترا در کشور آلمان بر اساس دانشگاه و رشته انتخابی متفاوت است. اما معیارهای واجد شرایط بودن برای دانشجویان بین المللی PhD در آلمان به شرح زیر است:
- مدرک دیپلم، کارشناسی ارشد یا کارشناسی ارشد با مجموع بالاتر از میانگین از یک دانشگاه معتبر
- حداقل معدل 2.5 در سیستم نمره دهی آلمانی یا نمره کلی B+
- اثبات تسلط به زبان انگلیسی (آیلتس 7.0 (با 6.5 در هر باند) TOEFL iBT 80 – 100، GRE 160 نمره کلی یا بالاتر و مدرک مهارت زبان آلمانی TestDaf در سطح 4)
- ویزای دانشجویی آلمان
به یاد داشته باشید که رعایت شرایط سنی تحصیل در آلمان هم جزو موارد مهم است. برای داوطلبانی که قصد تحصیل در مقاطع کارشناسی را دارند محدوده سنی 18 تا 21 سال، کارشناسی ارشد 21 تا 30 سال و دکترا 31 تا 40 سال مناسب است. بایستی به یاد داشته باشید که عدم تطابق با شرایط سنی ممکن است باعث عدم دریافت ویزا شود. اما این یک ضرورت نیست و روش‌های مختلفی برای حل این مسئله و مهاجرت به کشور آلمان وجود دارد.
شرایط ویزا تحصیل دکترا در آلمان
تحصیل در مقطع دکترا در آلمان برای ایرانی‌ها با شرط دریافت ویزا میسر است. همیشه به این مورد اشاره می‌شود که اگر شهروند اتحادیه اروپا (EU)، منطقه اقتصادی اروپا (EEA) یا سوئیس هستید، برای تحصیل دکترا در آلمان به مجوز یا ویزا خاصی نیاز ندارید. شما می‌توانید برای اهداف تحقیقاتی و کاری با پاسپورت یا کارت شناسایی معتبر وارد کشور شوید. همچنین تحصیل در آلمان بدون مدرک زبان را هم در نظر بگیرید.
در غیر این صورت، برای تکمیل سطح دکترا در آلمان به ویزا و یا اجازه اقامت نیاز خواهید داشت. بسته به شرایط خودتان، به یکی از ویزاهای زیر نیاز دارید:
- ویزای تحصیلی (Study visa): اگر یک برنامه دکتری تمام وقت را دنبال می‌کنید
- ویزای تحقیقاتی (Research visa): اگر تمرکز شما روی تحقیق است و به یک موسسه تحقیقاتی در آلمان وابستگی رسمی دارید.
- کارت آبی اتحادیه اروپا (EU Blue Card): اگر حقوق ناخالص سالانه حداقل 45300 یورو (یا 41041.80 یورو در برخی مشاغل) دارید، می‌توانید برای کارت آبی اتحادیه اروپا درخواست دهید. این یک برنامه اقامتی ویژه برای دانشگاهیان بین المللی و سایر متخصصان است.
مراحل تحصیل دکترا در آلمان
برای اخذ پذیرش و ادامه تحصیل در این مقطع باید مسیر زیر را طی کنید:
1. یک برنامه دکترا و یک استاد راهنما پیدا کنید.
2. بین برنامه‌های دکتری فردی و ساختاریافته تصمیم بگیرید.
3. تمام الزامات دانشگاه را برآورده کرده و برنامه خودتان را آماده کنید.
4. تمکن مالی خود را اثبات کرده و مستندات لازم را ارسال نمایید.
5. با نامه پذیرش دانشگاه، ویزای دانشجویی یا مجوز اقامت دریافت کنید.
6. وارد آلمان شوید و برنامه زندگی و تحصیل دکتری خود را شروع کنید.
مدارک مورد نیاز تحصیل دکترا در آلمان
الزامات و مدارک برای درخواست تحصیل دکترا در آلمان، مختص موسسه و حوزه تحقیقاتی شما است. اما، به عنوان یک دستورالعمل کلی، باید موارد زیر را تهیه کنید:
| آخرین مدرک تحصیلی که در آلمان به رسمیت شناخته شده | برای واجد شرایط بودن به مدرک کارشناسی ارشد یا آزمون دولتی آلمان (Staatsexamen) در رشته‌ای مرتبط با برنامه دکترا نیاز دارید. |
| کپی پایان نامه کارشناسی ارشد | یک نسخه از پایان نامه کارشناسی ارشد خود را ارسال کنید. پایان نامه باید مهارت‌های پژوهشی و عمق کار آکادمیک شما را نشان دهد. |
| پیشنهاد تحقیق | یک پروپوزال تحقیق واضح و دقیق ایجاد کنید که شامل موضوع تحقیق مورد نظر، اهداف، روش شناسی و اهمیت موضوع برای شما باشد. |
| بیانیه هدف | در این نامه ثابت کنید که چرا می‌خواهید در رشته انتخابی خود در مقطع دکترا تحصیل کنید. همچنین اهداف تحصیلی و شغلی خودتان و اینکه چگونه این برنامه با آنها همسو است را هم ذکر کنید. |
| رزومه (CV) | یک CV دقیق تهیه کنید که دستاوردهای تحصیلی، تجربیات تحقیقاتی، دوره‌های آموزشی مربوطه، انتشارات و هر مدرک دیگری را برجسته کند. |
| اثبات مهارت زبان | بسته به زبان آموزشی، باید مدرکی دال بر مهارت زبان انگلیسی و یا آلمانی ارائه دهید. شما می‌توانید این کار را با گواهی‌هایی مانند TestDaF و DSH برای آلمانی یا تافل و آیلتس برای زبان انگلیسی انجام دهید. |
| توصیه نامه از اساتید/ مشاوران دانشگاهی | این مدارک می‌توانند توانایی‌ها و پتانسیل تحصیلی شما را تأیید کنند. |
بهترین دانشگاه های آلمان برای دکترا
پس از بررسی شرایط تحصیل دکترا در آلمان به صورت کلی، مهم است دانشگاه مناسبی را پیدا کنید. برخی از دانشگاه‌های برتر برای تحصیل دکتری در المان و جزئیات مربوط به آنها به شرح زیر است:
| رتبه بندی جهانی QS 2024 | دانشگاه | برنامه/ دانشکده | هزینه‌ها |
| 37 | دانشگاه فنی مونیخ | اقتصاد سنجی | مدیریت استراتژیک | فن آوری‌های نوآورانه در تحقیقات مدیریت | بدون هزینه تحصیل |
| 54 | دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ | علوم انسانی و مطالعات فرهنگی | علوم اجتماعی و اقتصاد | علوم طبیعی و پزشکی | شهریه ترم 100-300 |
| 120 | دانشگاه هومبولت برلین | دکترای فردی | ترم برنامه‌های دکتری ساختاریافته | هزینه 290.99 |
| 239 | دانشگاه بن | نظریه اقتصاد خرد | مدیریت و اقتصاد خرد کاربردی | اقتصاد مالی | اقتصاد کلان و اقتصاد عمومی | اقتصاد سنجی و آمار | شهریه ترم 325 |
| 98 | دانشگاه فری برلین | علوم انسانی و اجتماعی | علوم طبیعی و زیستی | علوم اعصاب محاسباتی برلین | هزینه ترم 295.49 |
| 106 | RWTH دانشگاه آخن | ریاضیات، علوم کامپیوتر و علوم طبیعی | پزشکی | معماری | مهندسی مکانیک | مهندسی برق و فناوری اطلاعات | هنر و علوم انسانی | تجارت و اقتصاد | بدون هزینه |
| 232 | دانشگاه گوتینگن | مرکز تحصیلات تکمیلی گوتینگن برای علوم اعصاب، بیوفیزیک و علوم زیستی مولکولی (GGNB) | هزینه ترم 300 |
| 192 | دانشگاه فرایبورگ | علوم انسانی و اجتماعی | علوم طبیعی | علوم زیستی | مهندسی | برنامه‌های ماری کوری | گروه‌های پژوهشی دکتری تعاونی | شهریه ترم 180 |
10 بورسیه برتر دکترا در آلمان برای 2024-2025
اگر به دنبال تحصیل رایگان دکترا در آلمان هستید، می‌توانید انواع بورس مانند بورسیه پزشکی در آلمان را مد نظر داشته باشید.
دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در آلمان حتی کمک هزینه‌های پژوهشی ارائه می‌دهند. پیشنهاد ما این است که برنامه‌های زیر را به دقت بررسی کرده و گزینه مناسب برای شرایط خودتان را پیدا کنید.
| بورسیه دکتری بنیاد گردا هنکل در آلمان | جایزه پژوهشی فرانهوفر-بسل |
| بورسیه‌های تحقیقاتی انجمن ماکس پلانک | برنامه کمک هزینه تحقیقاتی IEG |
| DAAD بورسیه‌های دکترا در آلمان | برنامه دکتری بین المللی DKFZ در آلمان |
| بورسیه تحصیلی بنیاد فردریش ایبرت برای دکترا | بورسیه دکتری بنیاد هاینریش بل در آلمان |
| بورسیه تحصیلی تکمیل دکتری دانشگاه پوتسدام | کمک هزینه‌های بورسیه جهانی بنیاد روتاری برای توسعه |
هزینه دکترا در آلمان
تحصیل دکترا در آلمان بی شک هزینه خاص خود را نیز به همراه دارد. گرچه بورسیه تحصیلی آلمان می‌تواند هزینه‌های ما را کاهش دهد. اما این فرصت برای همه در دسترس نیست. برخی از دانشگاه‌های آلمان برای دوره‌های دکترا هیچ شهریه‌ای دریافت نمی‌کنند. اما در برخی از دانشگاه‌ها نیاز به پرداخت هزینه ترم بین 100 تا 325 یورو جزو شرایط تحصیل دکتری در المان است.
علاوه بر این، شما می‌توانید تخمین بزنید که حدود 850 یورو در ماه به عنوان هزینه زندگی در آلمان خرج کنید. در جدول زیر تعدادی از دانشگاه‌های برتر برای تحصیل دکترا در آلمان را به همراه هزینه‌های مربوط به آنها مشاهده می‌کنید. برای ثبت نامه به موقع در این مراکز آموزشی، ددلاین دانشگاه های آلمان را به دقت پیگیری کنید.
| دانشگاه | هزینه‌ها (EUR) |
| دانشگاه فنی مونیخ | بدون هزینه |
| دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ | هزینه ترم 100-300 |
| دانشگاه هومبولت برلین | هزینه ترم 290.99 |
| دانشکدۀ تحصیلات تکمیلی اقتصاد بن | هزینه ترم 325 |
| دانشگاه فری برلین | هزینه ترم 295.49 |
| دانشگاه RWTH آخن | بدون هزینه |
| دانشگاه گوتینگن | هزینه ترم 300 |
| دانشگاه فرایبورگ | هزینه ترم 180 |
مراحل پس از اخذ ویزای تحصیل دکترا در آلمان
پس از اینکه تمام بررسی‌‌های مربوط به ادامه تحصیل دکتری در آلمان را مد نظر داشتید، وارد این کشور خواهید شد. در ابتدای امر، باید اقامتگاه خود را ثبت کنید. در اصل، مدت کوتاهی پس از ورود، باید اقامت خود را در اداره ثبت محلی (Einwohnermeldeamt یا Bürgeramt) ثبت کنید. این کار برای تحصیل دکتری در آلمان اجباری است و معمولا دو هفته فرصت دارید تا این فرایند را تکمیل کنید.
پس از آن باید برای دریافت بیمه سلامت اقدام کنید. فرقی ندارد که برای دوره زبان آلمانی در آلمان آماده می‌شوید و یا مستقیما تحصیلات دکتری را مد نظر دارید. به هر طریق اخذ بیمه نامه معتبر برای تمام متقاضیان اپلای دکتری آلمان الزامی است.
بسته به منبع مالی خود، شما واجد شرایط یکی از پوشش‌های بیمه درمانی زیر هستید:
- داوطلبان دکترا با قرارداد کار: به طور خودکار نزد یک ارائه دهنده بیمه درمانی تحت نظارت دولتی (Gesetzliche Krankenversicherung-GKV) در اکثر موارد بیمه می‌شوند.
- داوطلبان دکتری بدون قرارداد کار (با کمک هزینه تحصیلی یا خصوصی): می‌توانند پوشش داوطلبانه بیمه درمانی با یک ارائه دهنده تحت نظارت دولتی را برای دکتری در المان انتخاب کنند. همچنین امکان پوشش با یک شرکت بیمه درمانی خصوصی هم وجود دارد. فقط باید تعرفه بیمه را در لیست هزینه تحصیل در آلمان قرار دهید.
همچنین باید در اسرع وقت یک حساب بانکی آلمانی باز کنید. اکثر تراکنش‌های مالی در آلمان (از جمله دریافت حقوق و دستمزد) از طریق این حساب بانکی آلمانی انجام می‌شود. اگر برنامه دکتری شما بخشی از مدرک دانشگاهی و تحصیل در آلمان به زبان انگلیسی باشد، باید به عنوان دانشجو در دانشگاه ثبت نام کنید. پس از تکمیل این فرایند، یک Immatrikulationsbescheinigung یا همان گواهی ثبت نام دریافت خواهید کرد.
دانشگاه های مورد تأیید وزارت علوم ایران در آلمان
برای موفقیت آمیز بودن روند تحصیل دکترا در آلمان باید دانشگاه‌های مورد تأیید وزارت علوم را در نظر داشته باشید. خوب است بدانید که ۱۹۶ دانشگاه این کشور در لیست دانشگاه های مورد تایید وزارت علوم در آلمان قرار دارند که در ادامه 10 مورد از برترین دانشگاه‌ها را مشاهده می‌کنید.
| Carl von Ossietzky Universität Oldenburg | KIT- Karlsruher Institute for Technology |
| Charite-Universitatssmedizin Berlin | Julius-Maximilians-Universität Würzburg |
| Eberhard Karl’s Universität Tübingen | Johannes Gutenberg – Universität Mainz |
| Freie Universität Berlin | Humboldt-Universität zu Berlin |
| Heinrich Heine Universität Dusseldorf | Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt am Main |
سخن پایانی
با توجه به شرایط تحصیل دکتری در آلمان به این نتیجه می‌رسیم که اکثر برنامه‌های دکترا در این کشور حداقل برای شش ترم اول بدون شهریه هستند. با این حال، در صورت نیاز به ثبت نام در دانشگاه برای دکتری، هزینه ترم کمی وجود دارد که باید پوشش دهید. این هزینه معمولا بین 100 تا 350 یورو درخواست می‌شود اما بسته به دانشگاه می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد.
ضمنا برای گرفتن دکترا در کشور آلمان لزوما نباید به زبان آلمانی مسلط باشید. در واقع، اکثر برنامه‌های دکترا در این کشور به زبان انگلیسی هستند (به ویژه در رشته‌هایی مانند علوم، مهندسی و علوم انسانی). در این برنامه‌ها هم می‌توانید پایان نامه خود را بنویسید و هم با مشاور و همتایان خود به زبان انگلیسی ارتباط برقرار کنید.
سوالات متداول
1- آیا دانشجویان دکترا در آلمان حق کار دارند؟
می‌توانید در حین تحصیل در مقطع دکترا، با کسب مجوز از دانشگاه خود، به دنبال مشاغل پاره وقت باشید تا مقداری درآمد به دست آورید.
2- مدت زمان تحصیل دکترا در کشور آلمان چند سال است؟
تحصیل دکترا در آلمان می‌تواند حدود 5 سال یا بیشتر باشد. با این حال، در برخی از دانشگاه‌ها دکترا در مدت 3 سال هم قابل پوشش است.
3- می‌توانیم بدون مدرک کارشناسی ارشد دکتری بخوانیم؟
خیر. تحصیل مقطع دکترا در آلمان تنها برای فارغ التحصیلان فوق لیسانس در دسترس است.
